Nog onbekende dinosauriërs worden bijna dagelijks gevonden. Laat ik niet
overdrijven, wekelijks: het is 31 januari 2018 als ik dit schrijf, en voor 2018 staan er zeven nieuwe soorten op de
lijst; in 2017 zijn er 43 nieuwe dinosauriërsoorten gevonden. Het jaar 2017 had een goede oogst aan
bijzondere dino's, en 2018 begint met een klapper:
 |
|
Figuur 1. Reconstructie van de bijna-vogeldino Caihong juji (Credit: Velizar
Simeonovski, The Field Museum)
|
Weerschijnkleuren, veren, tandjes, alles gedocumenteerd in een fossiel
beest van 161 miljoen jaar geleden. Het beest is Caihong juji genoemd: caihong
betekent regenboog in het chinees, ju
betekent groot en ji betekent richel.
'Regenboog' is naar de weerschijn in de veren, en 'grote richel' naar een
botuitsteeksel bovenvoor zijn oog. Niet zo'n erg grote richel trouwens, een
kammetje, het uitsteekseltje is maar een klein bobbeltje bovenop zijn bek in de
reconstructie.
Het fossiel is gevonden in een splijtvlak van de steen, dus beide zijden
van het splijtvlak laten een deel van het fossiel zien:
 |
|
Figuur 2. Fossiel van Caihong
juji . De kop is middenboven, de staart aan de buitenkanten. De veren zijn
duidelijk te zien.
|
 |
|
Figuur 3. Tekening van het fossiel van Caihong juji, zie rechter foto van
figuur 2.
|
Caihong heeft duidelijk veren over zijn
hele lijf, met schacht, baarden en baardjes. Caihong heeft geen echte slagpennen aan de voorpoten of
achterpoten: de lange veren aan de voor- en achterpoten zijn symmetrisch en de schacht
is niet erg stijf. Er zijn asymmetrische veren aan de staart, asymmetrischer
bij de basis van de staart dan op het einde.
De veren zijn in detail bewaard gebleven. Het moeten zijïge veren, vrij
slap, geweest zijn.
 |
|
Figuur 4 voorpootveer
|
 |
|
Figuur 5 Achterpootveer
|
 |
|
Figuur 6 Detail van een veer: baarden en baardjes
(pijlen)
|
De veren zijn zo goed bewaard dat ze met de electronenmicroscoop onderzocht
konden worden. In een deel van de bewaarde veren zitten zogenaamde melanosomen.
Dat zijn kleine ronde of ovale lichaampjes in de cellen waar zwart pigment in
zit. Uit de vorm van de melanosomen en uit hoe ze opeengepakt zitten kan
afgeleid worden wat de kleur van de veer geweest moet zijn, en of er weerschijn
was of niet.
De pakking en grootte van de melanosomen is vergeleken met de pakking en
grootte van de melanosomen bij levende vogels. Dat laat zien dat Cailong weerschijn in verschillende
kleuren had over zijn zwarte verenpak. 'Zijn',
vermoedelijk. Naar analogie van de huidige vogels doen vooral de mannetjes aan
de schitterende kleuren.
 |
|
Figuur 7 Melanosomen bij Caihong (boven) en bij twee
kolibries, Calypte anna en Coeligena phalerata. De kolibrie Calypte anna heeft een roodpaarse
weerschijn, Coeligena phalerata heeft
blauwgroene weerschijn.
|
*****************
Hu et al., 2018. A bony-crested Jurassic dinosaur
with evidence of iridescent plumage highlights complexity in early paravian
evolution. Nature Communications 9, Article number: 217 (2018)
doi:10.1038/s41467-017-02515-y https://www.nature.com/articles/s41467-017-02515-y