Een beetje meer een soort of een beetje minder

De Europese Wilde Kat is een beschermde soort bij officieel besluit van de meeste Europese landen, en zoals omschreven in Annex IV van de European Community Species and Habitat Direction. Verwilderde Huiskatten daarentegen zijn ongedierte. Daarom is het van belang om te weten of er werkelijk Europese Wilde Katten bestaan.


Moleculaire genetica maakt het gemakkelijk om een loslopende kat van een soort identificatie te voorzien. Basevolgorde in een stukje mitochondriaal DNA kan gebruikt worden, maar ook microsatellieten zijn heel handig. Microsatellieten zijn erg handig. Microsatellieten zijn kleine DNA motiefjes, die erg vaak herhaald worden. Vaak gaat het om herhaling van CA: ....CACACACA.. 123 keer, of 149 keer, of..... Het aantal keer CA is erg variabel. Zo’n herhaald motief zit op een vaste plek op het chromosoom (voor een bepaalde soort). Er zijn veel van dergelijke microsatellieten gevonden, in katten 253 verspreid over de chromosomen.

In Portugal werden 61 Huiskatten en 28 Wilde Katten – volgens hun vachtkleur – voor een aantal microsatellieten getypeerd. Neem bijvoorbeel microsatelliet Fa149 dat ligt op chromosoom B1 van de kat. Het allel met 134-voudige herhaling van CA werd 18 keer gevonden in Huiskatten, en nooit in Wilde Katten. Het allel met 138-voudige herhaling werd nooit gevonden in Huiskatten, maar 23 keer gevonden in Wilde Katten. Hier is duidelijk iets om mee te werken: sorteer de katten naar welke allelen ze hebben voor zoveel mogelijk microsatellieten.


In de gekozen methode gaat sorteren en groepen definieren gelijk op. De sorteermethode wil zo min mogelijk groepen die elk zo homogeen mogelijk zijn vinden. Wilde Kat of Huiskat wordt niet van te voren op grond van de vacht beslist, maar op grond van de kans, gegeven de microsatellieten van elk beest, om in groep A of groep B terecht te komen. Als de kans op groep A 0.90 blijkt, en de kans op groep B 0.10, dan is de verhouding van de kansen A/B 9, en de logarithme daarvan 2.19. Dergelijke getallen, de verhouding van de kans dat een kat op grond van zijn microsatellieten in de groepen wild en huis terecht komt, staat op de x-as in de figuur. Het aantal katten per kans staat naar boven toe uitgezet.



(Figuur 6 uit Lecis et al., 2006;
Italië figuur 6a: Europese Wilde Kat zwart; Hybrid cats, gekweekte hybriden, grijs; Huiskat wit;
Hongarije figuur 6b: Huiskat wit, wild levende katten grijs)


Het is duidelijk te zien dat in Italië Huiskat en Wilde kat twee vrijwel geheel gescheiden groepen vormen. Maar in Hongarije is er een grote populatie wildlevende huiskatten, een aantal beesten die op Europese Wilde Kat lijkt, en een behoorlijk aantal beesten die kruisingen zullen zijn tussen Huiskatten en Wilde Katten. Huiskatten en Wilde Katten zijn op weg één populatie te vormen.


In Italië gedragen Huiskat en Europese Wilde Kat zich als twee gescheiden populaties met andere genetische samenstelling, als twee soorten. In Portugal lieten 4 vande 28 bestudeerde Wilde Katten enige vermenging met Huiskat zien, maar zijn er geen grote aantallen hybriden. Het lijkt op dat in Portugal de Europese Wilde kat zich als een andere soort dan de Huiskat gedraagd. In Schotland zijn er duidelijk wild-levende Huiskatten en Wilde Katten, maar vormen de Wilde Katten genetisch een afgescheiden groep. In Hongarije is zeker 25% van de wild levende katten van gemengde afkomst, en lijkt iedere soortscheiding te verdwijnen. Europese Wilde Kat en Huiskat verhouden zich soms als verschillende soorten en soms meer één soort. ‘Soort’ is geen eenduidig begrip.


--------------------
M. Beaumont, E.M. Barratt, D. Gottelli, A.C. Kitchener, M.J. Daniels, J.K. Pritchard & M.W. Bruford, 2001. Genetic diversity and introgression in the Scottish wildcat. Molecular Ecology 10:319–336.
R. Lecis, M. Pierpaoli, Z.S. Birò, L. Szemethy, B. Ragni, F. Vercillo & E. Randi, 2006. Bayesian analyses of admixture in wild and domestic cats (Felis silvestris) using microsatellite loc. Molecular Ecology 15:119-131.
R.Oliveira, R. Godinho, E. Randi, N. Ferrand & P.C. Alves, 2008. Molecular analysis of hybridization between wild and domestic cats (Felis silvestris) in Portugal: implications for conservation. Conservation Genetics 9:1-11.
E. Randi, M. Pierpaoli, M. Beaumont, B. Ragni & A. Sforzi, 2001. Genetic identification of wild and domestic cats (Felis silvestris) and their hybrids using Bayesian methods. Molecular Biology and Evolution 18:1679-1693