"Bizar": in de titel van een wetenschappelijke
publicatie! Niet alleen in "A bizarre Jurassic maniraptoran theropod with
preserved evidence of membranous wings" (Xu et al 2015), maar bijna
dezelfde titel zeven jaar eerder: "A bizarre Jurassic maniraptoran from
China with elongate ribbon-like feathers", een publicatie van Zhang et al,
ook in Nature. Beide bizar, maar om verschillende redenen. Al gaat het om
fossielen van verwante beesten.
Het fossiel
met de lange lint-achtige staartveren is Epidexipteryx
hui. In 2008, toen Epidexipteryx gepubliceerd werd, was hij het meest
vogelachtige fossiel dat geen vogel was, en met 152 - 168 miljoen jaar oud ouder
dan Archaeopteryx van 150.8–148.5
miljoen jaar geleden. Die begeerde status van ' naaste oudere verwant van Archaeopteryx' heeft Epidexipteryx maar een jaar gehouden: in 2009 moest hij zijn
positie afstaan aan Anchiornis.
Epidexipteryx had veel vogelachtigs over zich:
lange armen, korte staart, maar leek in kop en veren niet erg op een vogel. Bij
de vrij korte kop vallen de naar voren gerichte voortanden op. De veren zijn
onvertakt, en lijken wat op een vachtje. Het 'bizarre' in de titel slaat op de
staartveren: vier lange lintvormige veren zijn aangehecht aan de korte staart.
Het fossiel is afgebroken, en daarmee is het onbekend hoe lang de vier
staartveren waren. Het bewaarde stuk van de staartveren is al lang.
a) Fossiel;
b,c) kop met uitgelichtte tanden; d) staartveren.
De
rechterarm (die ook rechts te zien is) is afgebroken bij de onderarm De linkerarm
ligt gebogen met de pols en hand onder het lijf. Er zijn drie klauwtjes bewaard
gebleven. Er zijn ook wat vinger- of middenhandbotjes, maar niet allemaal en
het is niet zeker welke van de vinger- of middenhandbotjes het zijn. Daarmee is
ook niet aan het fossiel te zien welke van de vingers de langste is. De reconstructies
van deze kleine soort (geschat gewicht 164 gram) laten dan ook verschillen
zien. De eerste reconstructie is die als pluchen knuffel, met de middelste van
de drie vingers de langste. Al in 2008 komen er reconstructies met de derde
vinger als langste.
Epidexipteryx als boomklimmer. Lijf en
voorpoten hebben hier veren gekregen die niet gevonden zijn, min of meer op
grond van Anchiornis. (tekening Emily Willoughby)
De kop, het
bekken en de lange armen laten zien dat Epidexipteryx
hui bij Yi qi en Ambopteryx longibrachium hoort. Had Epidexipteryx dan ook een styliform
element en membraanvleugels? Niemand heeft daaraan gedacht bij de beschrijving
in 2008. De pols is niet bekend; de polsbotjes zouden onder de wervels van de
ruggegraat liggen als ze er waren. Het dunne spits toelopende botje dat naast
een klauwtje ligt is als ribbetje benoemd.
Nu is ook
duidelijk waar de staartveren van Yi qi
en Ambopteryx in de reconstructies
vandaan komen: van Epidexipteryx hui.
Er is geen garantie dat hun staart er zo uitzag, maar dit is de meest voor de
hand liggende hypothese over hun staart.
**********
Zhang et al, 2008. A bizarre Jurassic
maniraptoran from China with elongate ribbon-like feathers. Nature 455: 1105-1108.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten